Jedną ze ścieżek programowych tegorocznego festiwalu jest nurt „Klauzula przyzwoitości” („Decency Clause”), który przygotowaliśmy wspólnie z Joanną Krakowską, autorką i kuratorką tej części programu.

W 1990 roku National Endowment for the Arts (NEA) – amerykańska agencja rządowa założona w 1965 roku w celu wspierania sztuki i kultury – odmówiła czwórce artystów wypłacenia przyznanych wcześniej grantów pod pretekstem, że ich projekty propagują nieprzyzwoite treści. Podstawą tej decyzji była przyjęta przez Kongres „klauzula przyzwoitości” zobowiązująca NEA do brania pod uwagę nie tylko względów artystycznych, lecz także obyczajowych. Za „nieprzyzwoite” w tym wypadku uznano to, co feministyczne i queerowe. Holly Hughes, Karen Finley, John Fleck i Tim Miller nie otrzymali dofinansowania na projekty, które wcześniej zostały pozytywnie ocenione przez ekspertów NEA. Artyści odwołali się od tej decyzji i wygrali proces w sądzie okręgowym, ale Sąd Najwyższy utrzymał klauzulę przyzwoitości w mocy. Sytuacja z 1990 roku miała dalekie konsekwencje dla amerykańskiej sztuki: od tego czasu, pod naciskiem Kongresu, NEA zrezygnowała z przyznawania dotacji indywidualnym twórcom.

Holly Hughes, jedna z bohaterek sprawy „Czwórki z NEA”, będzie w Lublinie gościem Konfrontacji. Nowojorska performerka, profesor Uniwersytetu w Michigan, ikona amerykańskiego ruchu feministycznego i queerowego, pokaże performans „Clit Notes”, który powstał w odpowiedzi na wydarzenia wokół NEA.

Holly Hughes wspólnie z Lois Weaver i Peggy Shaw zakładała w latach 80. ubiegłego stulecia legendarną Women’s One World (WOW) Café, kooperatywę artystek w nowojorskiej East Village, która stała się jednym z centrów sztuki awangardowej – to w WOW Café debiutowały najważniejsze twórczynie teatru eksperymentalnego, kobiecego undergroundu i queerowego performansu.

Lois Weaver i Peggy Shaw z kolei tworzą wybitny kolektyw Split Britches – legendarną, najbardziej znaną na świecie lesbijską grupę teatralną, która zasłynęła między inymi „Belle Reprieve” – spektaklem opartym na „Tramwaju zwanym pożądaniem” Tennessee Williamsa, przetransponowanym na relacje między kobietami. W Lublinie pokażą dwa solowe spektakle.

Dołączy do nich Penny Arcade, jedna z gwiazd Andy’ego Warhola, znakomita performerka i aktywistka, która do prezentowanego w Lublinie spektaklu zaangażuje lubelskich wykonawców.

Po raz pierwszy pokażemy w Polsce nieznaną tutaj nowojorską awangardę teatru i performansu. Emancypacyjna walka podjęta przez Holly Hughes, Split Britches czy Penny Arcade na zawsze zmieniła kształt współczesnej sztuki, a także stworzyła warunki i możliwości dla takich twórców, jak doskonale przyjęta w zeszłym roku Martha Graham Cracker. Podejmiemy rozmowę z najważniejszymi postaciami queerowego i feministycznego performansu amerykańskiego na temat obecnej społecznej, politycznej, ale również ekonomicznej sytuacji sztuki. Dotkniemy awangardy, by zrozumieć współczesność.

Bo przecież cenzura nie zniknęła wraz z 1989 rokiem – to mit. Znamy ją dzisiaj bardzo dobrze. Klauzula przyzwoitości działa wszędzie, zmienia się tylko poczucie tego, co jest przyzwoite, a co nie jest. Nasze ciała, pragnienia, pomysły, wiek, płeć kulturowa, rasa i wolność są nieustannie poddawane presji Kościołów, instytucji albo polityków.

Toczące się obecnie w Polsce wojny kulturowe wokół polityki, praw kobiet, problematyki gender, nierówności ekonomicznych, społecznej solidarności, religii, wojny i płci są najlepszym tego dowodem. Prezentacja nowojorskiej awangardy jest także bezpośrednim nawiązaniem do tożsamości Konfrontacji – festiwalu wywodzącego się z teatru alternatywnego, awangardowego, politycznego.

Gościem specjalnym „Klauzuli przyzwoitości” będzie także Citizen Reno, która kwestię queer przenosi na nieoczekiwany poziom. To performerka o dużym doświadczeniu w mainstreamowych mediach – od Hollywood do telewizji – rzucająca wyzwanie medialnej rutynie. Wsławiła się performansem „Rebel Without a Pause. Unrestrained reflections on September 11^th” (Buntowniczka bez przerwy. Niepohamowane refleksje o 11 września), z którym wystąpiła kilka tygodni po zamachu na World Trade Center, rozśmieszając nowojorską publiczność do łez. Prowadziła też serię spotkań zatytułowanych „Money Talks”, zmuszając słynnych ekonomistów do odpowiedzi na niewygodne pytania. W Lublinie podczas swojego performansu, będzie miała okazję przycisnąć do muru Jerzego Hausnera.

Kuratorka projektu: Joanna Krakowska pracuje w Instytucie Sztuki PAN. Wicenaczelna miesięcznika „Dialog”, historyczka teatru współczesnego, eseistka, tłumaczka, redaktorka.  Współautorka książek: „Soc i sex. Diagnozy teatralne i nieteatralne” (2009) oraz „Soc, sex i historia” (2014). Redaktorka książek: „Teatr drugiego obiegu” (2000), „Aktor teoretyczny” (2002), „Teatr. Rekonstrukcje” (2004). Autorka nominowanej do Nagrody Literackiej Nike książki „Mikołajska. Teatr i PRL” (2011), stypendystka Fulbrighta w CUNY Graduate Center w Nowym Jorku w roku akademickim 2013–2014.