Nowy przekład powieści Fiodora Dostojewskiego „Bracia Karamazow” jest rozszerzeniem tłumaczenia przygotowanego przez Cezarego Wodzińskiego, na potrzeby wystawienia scenicznego adaptacji powieści w Teatrze Provisorium (koprodukcja Centrum Kultury w Lublinie i Towarzystwa Edukacji Kulturalnej) w roku 2011.

Tłumaczenie Wodzińskiego jest pierwszym w języku polskim, przekładem nie tylko literackim, ale też przygotowanym z głęboką znajomością kontekstu filozoficznego Dostojewskiego i autorów go inspirujących. Koncepcja przygotowania pełnego wydania, pojawiła się wraz z bardzo dobrym przyjęciem tłumaczenia scenariusza – gdzie podkreślano wielokrotnie, głębokie zmiany dokonane przez Wodzińskiego, wobec istniejących tłumaczeń, oraz adekwatność tych zmian w kontekście oryginalnego tekstu rosyjskiego. „Bracia Karamazow” znajdują swoje miejsce we wszystkich, nawet bardzo wąskich, zestawieniach najważniejszych dzieł literatury światowej, nowe tłumaczenie, tej rangi, pozwoli dotrzymać kroku w recepcji twórczości Dostojewskiego w obszarze języka polskiego.

Cezary Wodziński – polski filozof, historyk filozofii, tłumacz i eseista, prof. dr hab., wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W latach 1979-1985 studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach w latach 1986-1998 pracował w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN w Katedrze Filozofii Współczesnej, kierowanej przez prof. Barbarę Skargę, następnie przez prof. Stanisława Borzyma (od 1996 – samodzielna pracownia badawcza). Członek Collegium Invisibile. W 1989 roku obronił doktorat „Wiedza i zbawienie. Studium myśli Lwa Szestowa” pod kierunkiem prof. Barbary Skargi. Habilitował się w 1994 roku pracą „Heidegger i problem zła”, która została nagrodzona przez Prezesa Rady Ministrów. Od 2001 roku profesor zwyczajny UJ w Krakowie.

„Bracia Karamazow” to nie tylko szczyt twórczości Fiodora M. Dostojewskiego i rozwoju powieści dziewiętnastowiecznej, ale bezsprzecznie jedno z najważniejszych dzieł w całych dziejach literatury światowej. Dość może przypomnieć, że to na nich wzorował się Thomas Mann, pisząc Doktora Faustusa. Na język polski tłumaczono Braci Karamazow kilkakrotnie, począwszy od przekładu Barbary Beaupré z 1913 roku, poprzez rówieśne tłumaczenia Aleksandra Wata (1928) i Wacława Wireńskiego (1929), aż po najnowszy przekład Adama Pomorskiego z 2004 roku. Czy zatem zachodzi istotna potrzeba nowego tłumaczenia tego dzieła?

Na to pytanie trzeba odpowiedzieć twierdząco, gdy okazuje się, że tłumaczem jest ni mniej, ni więcej, tylko Cezary Wodziński – znany filozof, wybitny znawca nie tylko hermeneutyki, ale także myśli rosyjskiej. Wystarczy wspomnieć, że prof. Wodziński doktoryzował się na podstawie rozprawy „Wiedza i zbawienie. Studium myśli Lwa Szestowa” i że dekadę później zasłynął monografią „Św. Idiota. Projekt antropologii apofatycznej”, poświęconą zjawisku jurodstwa – zresztą zjawisku zajmującemu centralne miejsce w świecie powieściowym Dostojewskiego (nie tylko tytułowa postać Idioty, ale też postać Aloszy Karamazowa). Krótko mówiąc, mało jest w Polsce ludzi pióra tak jak Wodziński przygotowanych do takiego zadania. I już teraz można powiedzieć, że to tłumaczenie „Braci Karamazow” stanie się wydarzeniem.

Leszek Kolankiewicz

Spektakl „Bracia Karamazow” to próba spełnienia marzenia, które towarzyszyło mi od lat. „Bracia Karamazow” to moja „zbójecka lektura” młodości. Po różnych fascynacjach – Miłoszem, Camusem, Gombrowiczem, Musilem, Różewiczem przyszedł czas na Dostojewskiego. Jego fragmenty przewijały się zawsze w moich spektaklach. Próba przeniesienia arcydzieła do teatru jest prawie zawsze przegraną. To także kuszący proces. (…)

Los sprzyjał temu projektowi. Spotkałem wybitnego filozofa Cezarego Wodzińskiego, który specjalnie przetłumaczył wybrane przeze mnie fragmenty oryginału. A potem wybitnych aktorów, którzy mi zaufali: Adam Woronowicz, Łukasz Lewandowski, Marek Żerański, Magdalena Warzecha, Karolina Porcari, Mariusz Pogonowski, Romuald Krężel Tomasz Bazan, Anastazja Bernad i Jacek Brzeziński. Spektakl pokazaliśmy na największych festiwalach teatralnych w Polsce a także poza granicami państwa m.in. w Sibiu, Tbilisi, Moskwie.

Janusz Opryński