Wydarzenia
Jolanta Pol
Wszystkie wykorzystane na wystawie zdjęcia pochodzą z kolekcji Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Organizator wystawy:Komitet Organizacyjny Roku Gombrowicza, Fundacja Kultury, Yours Photography
Patronat medialny:TVP2, Polskie Radio, Gazeta Wyborcza
Sponsorzy wystawy:Projekt Jabłonna - Janusza Palikota, słowo/obraz terytoria
Projekt realizowany jest ze środków Ministerstwa Kultury oraz środków sponsorskichZależnie od miejsca, osób, okoliczności byłem mądry, głupi, prostak, wyrafinowany, milczek, „causeur”, niższy, wyższy, płytki lub głęboki, byłem lotny, ociężały, ważny, żaden, wstydliwy, bezwstydny, śmiały lub nieśmiały, cyniczny albo szlachetny… czymże nie byłem? Byłem wszystkim!
Te słowa Witolda Gombrowicza pochodzą z „wywiadu-rzeki”, jakiego udzielił pisarzowi Dominikowi de Roux. Początkowo stanowił on integralną część „Dziennika”, drukowanego w paryskiej „Kulturze” w 1967, w roku następnym ukazał się jako samodzielna całość pt. „Entretiens avec Dominique de Roux”. Pierwsza polska edycja została opublikowana nakładem Instytutu Literackiego w Paryżu jako dzieło Dominika de Roux „Rozmowy z Gombrowiczem”. Drugie wydanie francuskie „Rozmów” ukazało się w 1997 roku pod tytułem „Testament” i ujawniło, iż autorem nie tylko odpowiedzi, ale i pytań, a więc całości owego „wywiadu-rzeki” okazał się sam Witold Gombrowicz.
Jego skomplikowana i wieloznaczna osobowość jawić się nam będzie na wystawie poprzez cytaty z „Rozmów” uzupełnione cytatami z „Dziennika”, przechodząc w swoistą rozmowę między widzem a Pisarzem. Będziemy mieli przed sobą Gombrowicza przywdziewającego i zdejmującego kolejne maski, przybierającego rozliczne pozy, wyjaśniającego nam siebie i tłumaczącego nam własną twórczoś; który przybliża nam siebie jedynie po to, żeby cofnąć się dalej w głąb swojej osobowości.
Pragnę ujawniając siebie przestać być dla was zbyt łatwą zagadką. Wprowadzając was za kulisy mojej istoty zmuszam siebie do wycofania się w jeszcze dalszą głąb. (WG, Dziennik 1953-1956)
Uzupełnieniem ekspozyji będzie „Biografia” Witolda Gombrowicza, którą przygotował Pisarz wspólnie z Konstantym Jeleńskim dla czasopisma „L’Herne”, opublikowana dopiero w 1971 roku. Jest to rodzaj kalendarium pisanego w trzeciej osobie, w sposób zwięzły i lapidarny. Czasami jednak Gombrowicza ponosi fantazja i wtedy miesza fakty z fikcją literacką, pojawiają się tak charakterystyczne dla Pisarza mistyfikacje – czasem zawodzi go pamięć, szczególnie gdy wraca do przedwojennych spraw polskich. Z tego powodu autorka wystawy dołączyła przypisy uściślające daty i wyjaśniające nieścisłości popełnione przez Pisarza.
Ekspozycja „Ja – Gombrowicz”, starając się wyjaśnić twórczość Gombrowicza, kieruje się jego słowami:
Jestem trudny, to prawda, tam gdzie nie można inaczej, ale jeśli kto pisze w śmiertelnym strachu, że znudzi to ja.
I dlatego też na wystawie jawić się nam będzie Pisarz, który tak sam siebie określa:
Jestem humorysta, pajac, linoskoczek, prowokator, moje utwory na głowie stają, żeby się spodować, jestem cyrk, liryzm, poezja, groza, walka, zabawa…