Spektakl Proces Johna Demianiuka. Holocaust Cabaret jest oparty na prawdziwym procesie Johna Demianiuka, obywatela USA pochodzenia ukraińskiego. W roku 1942 radziecki żołnierz, który wówczas nazywał się Iwan
Demianiuk, został schwytany przez Niemców, a po zakończeniu wojny wyemigrował do Stanów Zjednoczonych jako „ofiara faszystowskiego reżimu”. W drugiej połowie lat 70. XX wieku Demianiuka oskarżono o kolaborację z nazistami. Był rzekomo „Iwanem Groźnym”, jednym z najokrutniejszych strażników obozu koncentracyjnego w Treblince, a w 1988 Izraelski Sąd Najwyższy skazał go na śmierć. Dokumenty znalezione w archiwach KGB obaliły te informacje. Niemniej jednak izraelskie dochodzenie ujawniło, że po wzięciu do niewoli skazany faktycznie przeszedł szkolenie w Trawnikach i był kierownikiem obozów w Sobiborze, Majdanku i niemieckim obozie koncentracyjnym w
Flossenbürg. W roku 2011 decyzją monachijskiego sądu stanowego 89-letni Johna Demianiuka uznano winnym pomocy w zabójstwie 28 060 więźniów nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze i skazano na 5 lat więzienia, jednak ze względu na podeszły wiek zwolniono go przed złożeniem odwołania. Nie doczekał odsiadki, zmarł w domu opieki w wieku 91 lat. Proces Demianiuka był jednym z najbardziej znanych procesów zbrodniarzy wojennych i przeszedł do historii jako ostatni sądzący ich czyny popełnione w czasie II wojny światowej.

Spektakl nie porusza kwestii winy Demianiuka, odsłania zaś teatralną naturę trwającego niemal 40 lat procesu. Przedstawienie jest realizowane w duchu „epickiego teatru” Bertolta Brechta i jest sarkastycznym spektaklem na granicy absurdu, „tragicznym cyrkiem”, jak określili ten gatunek zagraniczni krytycy.

***

Ilja Moszczycki

Absolwent Państwowej Akademii Sztuki Teatralnej w Petersburgu na kierunku reżyseria teatru muzycznego (2006). Uczestnik laboratorium „Transkrypcja”, prowadzonego przez Kiriłła Sieriebriennikowa (2012), twórca i dyrektor artystyczny niezależnego Teatru Mizantrop w Kijowie.

Tworzy spektakle na pograniczu gatunków w akademickich państwowych teatrach oraz na niezależnych, eksperymentalnych scenach, a nawet cyrku.

Do jego najważniejszych spektakli należą: Życie przed sobą na podstawie powieści É. Ajara (Archangielski Teatr Młodzieżowy) w Teatrze Mizantrop, Król Ubu. Spektakl o władzy, zagrany przez niewolników, Zaproszenie na egzekucję czy Trzy siostry (prezentowany w ramach Festiwalu „Gogolfest”), Letni dzień na podstawie sztuki S. Mrożka (Nowa Scena TJUZ im. A.A. Briancewa, Petersburg). Inne realizacje: projekt niezależny Proces Johna Demianiuka. Holocaust Cabaret, cyrkowy musical Jak Grinch ukradł święta; freak opera Diabeł snów; Christmas story, Peer Gynt, Romeo & Juliet; musicale Gagarin, Wywiad z wampirem czy Hit parade zbrodni (Państwowy Teatr Music-hall w Sankt-Petersburgu) i wiele innych.

Laureat nagrody Przełom / Proryw w kategorii Najlepszy Reżyser (2018) za spektakl Proces Johna Demianiuka. Holocaust Cabaret.

Spektakle w jego reżyserii gościły na wielu międzynarodowych festiwalach. W roku 2018 spektakl Cały Szekspir był z sukcesem prezentowany w ramach Fringe Festival w Edynburgu.

***

Demianiuk jest czymś więcej niż prostym oskarżonym – stał się symbolem, symbolem prób znalezienia osób
odpowiedzialnych za koszmary II Wojny Światowej […] Ma się wrażenie, że proces nie dotyczy już jego
samego, ale pragnienia Niemiec, aby prawnie pogodzić się z własną przeszłością.

Jonathan Garfinkel, autor sztuki

Sztuka była wystawiana w USA i Niemczech; jej rosyjska premiera odbyła się 25 kwietnia 2017 roku na scenie Muzeum Sztuki Współczesnej Errata.

W roku 2018 spektakl zdobył nagrodę dla Najlepszego Reżysera i Najlepszego Aktora w ramach Nagród Teatralnych Proryw (Przełom) w Petersburgu.

Spektakl znalazł się w programie dwudziestej, jubileuszowej edycji najważniejszego rosyjskiego festiwalu NET – New European Theatre.