Mówiono o nich „zdrajczynie narodu”, „kolaborantki”, „odszczepieńcy”. Ich winą było utrzymywanie intymnych relacji z niemieckimi żołnierzami podczas okupacji. Aktorki, śpiewaczki, gwiazdy kina i kabaretu. Czy rzeczywiście zasłużyły na infamię i kary, wymierzane przez podziemie? Jakie były ich motywacje? Czy mamy moralne prawo je dzisiaj oceniać?

Spektakl reżysera Jędrzeja Piaskowskiego i dramatopisarki Magdy Fertacz jest próbą spojrzenia na problem zdrady i kolaboracji z perspektywy osobistej pamięci. Scenariusz inspirowany jest m.in. autentycznymi historiami Marii Malickiej, wybitnej przedwojennej aktorki, dla której zbudowano scenę przy ul. Marszałkowskiej 8. Artystkę, oskarżoną o kolaborację z Niemcami podczas okupacji, po wojnie objęto zakazem występowania w Warszawie. Inspiracją dla spektaklu jest również postać Arletty, właściwie Leonie Bathiat, słynnej aktorki francuskiego kina i teatru lat 30. i 40., w czasie wojny utrzymującej bliskie relacje z Niemcami, po wojnie skazanej na więzienie, a następnie kontynuującej karierę narodowej gwiazdy. Ważne są tu także historie Deutsches Filmtheater, działającego w budynku Teatru Rozmaitości podczas okupacji, oraz Mon Café, kawiarni mieszczącej się przed i w trakcie II wojny światowej w Alejach Jerozolimskich, będącej popularnym miejscem spotkań warszawskich homoseksualistów i homoseksualistek.

Konstruując teatralną fantazję na temat wojennej historii, twórcy zadają szereg pytań dotyczących stygmatyzacji, karania i oceny ludzi, którzy z różnych powodów podczas okupacji uciekali od heroizmu, obowiązku walki oraz poświęcenia życia dla ojczyzny. W jaki sposób konstruowana jest pamięć historyczna i moralna ocena postaw z przeszłości? Jakie są granice interpretacji i fantazjowania na temat historii, w którą wpisane są trauma i heroizm? Jak wyleczyć zbiorową pamięć?

Spektakl został zrealizowany w ramach konkursu Debiut TR, wspierającego rozwój najciekawszych reżyserów i reżyserek teatralnych młodego pokolenia. Pierwszym laureatem konkursu był Jędrzej Piaskowski w 2015 roku.

SCENOGRAFIA / REŻYSERIA ŚWIATEŁ
Aleksandr Prowaliński
WIDEO
Marta Nawrot
KOSTIUMY
Hanka Podraza
MUZYKA
Jan Tomza-Osiecki
CHOREOGRAFIA
Mikołaj Karczewski
ASYSTENT REŻYSERA I INSPICJENT
Wojciech Sobolewski
ASYSTENTKA INSPICJENTA
Katarzyna Gawryś  – Rodriguez
KIEROWNIK PRODUKCJI
Natalia Starowieyska

Hodowanie w sobie niezabliźnionych ran (będące pokłosiem polskiego mitu mesjanistycznego, opartego na przekonaniu o naszym powołaniu do męczeństwa) doprowadziło nas jako naród do głębokiego i niezwykle skomplikowanego uzależnienia od umarłych, które nakazuje nam żyć w poczuciu nieodwołalnej straty. Dobrowolne trwanie w tej „niewoli umarłych” jest fundamentem kultury nazwanej posttraumatyczną, skupionej wokół silnego urazu, zadawnionego i wypartego, który jednak niespodziewanie powraca i poddaje rewizji aktualną rzeczywistość.
Joanna Puzyna-Chojka, sztukawspolczesna.org

Twórcy spektaklu starają się przenicować jednoznacznie negatywny mit kolaboracji, która mogła być przecież subwersywną formą walki z okupantem. Stawką krytyczną w przedstawieniu nie jest koloryzowanie wojennej traumy, by stała się mniej dotkliwa, ale odtworzenie w niej wielowątkowości życia.
Wiktoria Wojtyra, Kultura Liberalna
To jedno z bardziej zaskakujących przedstawień ostatnich miesięcy, makabryczno-komiczna rewia o traumie. (…) Spektakl Piaskowskiego działa tym skuteczniej, im bardziej pracuje na fantazji, a nie na bezpośrednich odniesieniach do historycznych sytuacji.
Witold Mrozek, Gazeta Wyborcza