„Więcej światła!” – to cykl dyskusji, poprzedzający 28 edycję Festiwalu Konfrontacje Teatralne, która odbędzie się w październiku pod tym samym tytułem. Tegoroczne hasło nawiązuje do tytułów z dwóch ubiegłych lat, które także zawierały słowo „więcej”. Tym razem zdecydowaliśmy się poszerzyć naszą perspektywę. Idąc o krok dalej, planujemy przemyśleć „świetlistą” rolę, jaką może pełnić sztuka w rzeczywistości obecnych kryzysów.

Żeby lepiej zrozumieć dynamikę współczesnych napięć zaprosiliśmy dziennikarza i publicystę Przemysława Wielgosza, aby – razem z zaproszonymi gośćmi i gościniami – przybliżył nam kluczowe problemy, przed jakimi staje późno-nowoczesne społeczeństwo. Wśród planowanych gości znajdują się osoby działające na polu antropologii, filozofii, historii i literatury.

I.  5 kwietnia 2023 / 18:00 / CK Lublin – „Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić”

II.  26 kwietnia 2023 / 18:00 / CK Lublin – „Iwona Krupecka: Kto jest człowiekiem? O nowoczesnych koszmarach”

Przemysław Wielgosz na temat idei cyklu „Więcej światła!”

Punktem wyjścia będzie dla nas splot kryzysów, w których świat znalazł się pierwszych dekadach XXI wieku. Chaos klimatyczny, erozja demokracji, powrót imperializmu, niekończący się kryzys ekonomiczny – skutecznie podważają resztki wiary w postęp, a przyszłość kojarzy się z coraz bardziej mrocznym tunelem. Wszystko wskazuje na to, że znaleźliśmy się na przeciwległym biegunie od oświeceniowego wołania o „więcej światła”. Globalne elity zarządzają trajektorią regresu tylko po to, by biznes kręcił się jak dotychczas. Leżący u podłoża tej polityki nihilizm wydaje się zaprzeczeniem obietnic nowoczesności. Miejsce wychylonej w (lepszą) przyszłość utopii zajęły ponure retrotopie – podszyte strachem przed jutrem rekonstrukcje różnych wersji mitycznej „złotej ery”.

Można się zastanawiać, czy to zaprzeczenie tradycji oświecenia, czy do głosu dochodzi jego wewnętrzna dialektyka opisywana przez Theodora Adorno i Maxa Horkheimera w klasycznym tekście z 1947 roku. Filozofia i humanistyka udzielały różnych odpowiedzi na to pytanie. Nie mamy ambicji poszukiwania kolejnej. Proponujemy natomiast zmianę terenu dyskusji. Parafrazując pewnego klasyka – dotychczas sporo filozofowano o nowoczesności, idzie jednak o to, by ją urzeczywistnić – zarazem przezwyciężając dotychczasowe jej formy. W ramach tego programu przyjrzymy się genezie i sprzecznościom naszej epoki, jej społecznej historii i siłom, które wprawiają ją w ruch. Oznacza to, że z dusznych abstrakcji ducha zejdziemy ku zielonym dolinom życia – tym pustoszonym przez globalne korporacje, kolonizowanym przez imperia i wyzyskiwanym przez kapitał, ale zarazem będącym polem niezliczonych bitew o wolność i równość.

Zastanowimy się jak europejski uniwersalizm stał się narzędziem partykularnej władzy, jak ojcowie założyciele liberalizmu mogli handlować ludźmi i posiadać niewolników, jak z uniwersum praw człowieka mogły wypaść kobiety. Zrekonstruujemy historyczną semantykę emancypacji, zwracając to pojęcie tym, którzy i które jeszcze niedawno musieli walczyć o uznanie swojego człowieczeństwa.

Opowiemy zatem o innej nowoczesności. Innej, bo doświadczanej przez kobiety i zniewolonych, chłopów pańszczyźnianych i miejski plebs, skolonizowanych i urasowionych. Oddamy sprawiedliwość troskliwym czarownicom i czułym kalibanom, proletariuszom wszystkich krajów i wyklętym ludom tej ziemi. Wsłuchamy się w głosy istot ludzkich i nie-ludzkich – na równi wykluczonych z „królestwa człowieka” opanowanego przez bogatego białego mężczyznę. Przybliżymy marzenia i aspiracje osób skazanych na rolę bezimiennego nawozu historii, bo to właśnie stawianemu przez nie oporowi zawdzięczamy wszystko, co najlepsze i warte obrony w naszym świecie. Szukając sposobu na urzeczywistnienie hasła „Więcej światła” spróbujemy zarysować ludową historię nowoczesności. W ten sposób możemy odzyskać utraconą w naszych konserwatywnych czasach przyszłość.